Literatuurgeschiedenis 3

Krinke Kesmes een vroeg imaginair reisverhaal
1. Leg uit waarom en hoe imaginaire reisverslagen in dienst stonden van de Verlichting.
Imaginaire reisverslagen beschreven landen en gebieden, met volken, waar alles beter was. Schrijvers van de Verlichting gebruikte dit genre om te dromen over betere samenlevingen.

2. Waarom kozen verlichte schrijvers volgens jou voor een onbewoond eiland om iemand een nieuw bestaan te laten opbouwen? 

Hier hadden ze niet de beperkingen van al bestaande volkeren die eigen geloven en gewoontes hadden. Ze konden helemaal bij het begin beginnen en dus de perfecte samenleving beschrijven. De persoon kon zo dus helemaal zichzelf zijn en zijn eigen idealen nastreven.

3. Ga naar de tekstpagina Krinke Kesmes en lees het tekstfragment. De hoofdpersoon is volmaakt gelukkig met zijn eenzame, eenvoudige, zelf opgebouwde bestaan. Hij is vrij en blij. Ook dit is een manier om de lezer aan het denken te zetten. Probeer te verklaren waarom.

Als deze man zo gelukkig is met zijn eenzame, eenvoudige, zelf opgebouwde bestaan, misschien kan de lezer dat dan ook wel. De lezer zou niet zo bezig moeten zijn met alle problemen om zich heen maar blij zijn met wat hij heeft. Want een eenzaam en eenvoudig leven kan alsnog voor geluk zorgen.

Vernieuwing op het toneel

1. Waarom bloeit het toneelleven in de Noordelijke Nederlanden minder dan in de Zuidelijke Nederlanden?
In de Zuidelijke Nederlanden deden veel amateurs aan toneel en waren er velen compagnies. Ook was er schooltoneel, opgevoerd door studenten. Er werden voornamelijk Katholieke stukken opgevoerd. In de Noordelijke Nederlanden waren religieuze stukken verboden door de Protestantse kerk. Ook mocht en er op zondagen en feestdagen geen toneelstukken opgevoerd worden.

2. Waarom waren burgerlijke treurspelen modern?

Burgerlijke treurspelen gingen niet over Bijbelse helden maar over het leed van gewone burgers in de toen moderne tijden van de verlichting. Het publiek kon zich hier beter mee identificeren. Hiervoor gingen toneelstukken over de kerk of waren het Frans-classicistische stukken. De stukken bevatte een les waar mensen van konden leren om een beter, verlicht mens te worden.

3. Lees de auteurspagina over Pieter Langendijk en het terzijde over het Frans-classicisme. Waarom zou Langendijk voornamelijk over de liefde hebben geschreven?

In de tijd van Pieter Langendijk viel het niet mee een levenspartner te vinden. Hiervoor gebruikte mensen vaak contactadvertenties, relatiebemiddelingsbureaus en zelfs chatboxen. Veel mensen deden zich beter en rijker voor dan ze in werkelijk waren om zo een levenspartner te vinden. Langedijk trouwde zelf pas laat en misschien was dit de reden dat hij hierover schreef.

Kinderliteratuur

1. Waarom waren de kindergedichten van Van Alphen zo succesvol?
Hij schreef gedichten waarin in eenvoudige kindertaal Nederlandse kinderen met typisch Nederlandse problemen aan bod kwamen. De gedichten gaan over herkenbare situaties thuis en leert kinderen hoe ze zich moeten gedragen. Elke gedichtje bevat een wijze les.

2. Leg uit waarom kinderliteratuur eigenlijk net zo leerzaam was voor ouders als voor kinderen.
Sommige schrijvers maakte gebruik van kindergedichtjes om er politieke standpunten in te stoppen. Dus werden de kindergedichtjes ook voor ouders leerzaam.

3. Lees de tekstpagina De kleine Grandisson. De schrijfster wil met dit boek kinderen het goede voorbeeld te geven. Leg aan de hand van Karels avontuur uit wat er zo goed of bijzonder is aan zijn gedrag.

Hij redt een oude man uit het water. Hij is de hele nacht ongerust geweest over de zieke en iedereen thuis omdat ze niet wisten waar hij was. Heeft het bed opgeofferd voor de zieke en sliep zelf op het stro. Oftewel hij is de perfecte jongen, hij helpt andere en maakt zich zorgen om iedereen.

Literatuur en revolutie

1. Probeer te verklaren waarom tijdschriften belangrijk zijn voor het ontstaan van een publieke opinie.
Via tijdschriften kunnen schrijvers kort maar krachtig hun mening kwijt en kunnen mensen reageren. Tijdschriften worden door meer mensen gelezen dan boeken en zo worden meer mensen geïnformeerd over het onderwerp. Schrijvers kunnen mensen in tijdschriften overtuigen van hun eigen mening. Er ontstaat dus sneller en gemakkelijker een publieke opinie.

2. Janus is een beschermgod met twee gezichten die ieder een kant opkijken. Leg uit waarom het literair-politieke weekblad Janus (1787) voor deze titel gekozen zou kunnen hebben.

Het literair-politieke weekblad genaamd Janus verkondigde verschillende meningen. Ze bespraken beide de patriotten en de orangisten. De ene keer verdedigden ze dus de patriotten en zijn ze tegen de orangisten en de andere keer is het precies andersom. Het tijdschrift heeft dus tweegezichten.

3. Ga naar de auteurspagina Jacobus Bellamy en klik op het terzijde ‘Jacobus Bellamy als patriottisch dichter’. Lees het fragment. Leg uit hoe Bellamy met dit gedicht over stadhouder Willem V bijdroeg aan de publieke opinie.

Jacobus Bellamy schrijft zo hatelijk over Willem V dat de lezer hem waarschijnlijk gaat geloven. Hij toont geen twijfel dat Willem V een verrader is hij is ervan overtuigd. Dit brengt hij over op de lezer en zo wordt er al snel een publieke opinie gevormd dat Willem V inderdaad een verrader is.

Multiculti: literatuur in de koloniën

1. Er is een groot verschil tussen gedichten als die van Mauricius en het werk van Hogendorp en Haafner, dat om andere redenen werd geschreven. Leg uit.
Mauricius schreef gedichten over hoe goed hij zelf wel niet was en wat de koloniën wel niet aan hem te danken hadden. Hij was voor de slavernij. Hogendrop en Haafner daarentegen waren het helemaal niet eens met de manier hoe de Europeanen zich gedroegen en wouden slavernij afschaffen. Zij schreven juist over al het leed dat de oorspronkelijke bewoners aangedaan werd.

2. Dirk van Hogendorps Kraspoekol, of de slavernij, een felle aanval op het koloniale systeem, werd in 1801 in de Haagse schouwburg opgevoerd. Daar veroorzaakte het zoveel weerstand, dat al na de eerste akte het spel moest worden gestaakt, wegens geschreeuw, gefluit en vechtpartijen in de zaal. Wat zou de reden geweest kunnen zijn voor de woede van het publiek?

Het zou kunnen zijn dat het publiek niet in wou zien hoe slecht de mensen in de koloniën behandelt werden en het niet eens waren met het toneelstuk. Ze dachten dat dit allemaal nep was en dat Hogendorp overdreef ze wouden niet zelf als de slechte jongens geportretteerd worden.
Of het zou kunnen zijn dat ze geshockt waren door wat er eigenlijk aan de hand was in de Koloniën en boos zijn geworden omdat ze er iets aan wouden doen.

3. Lees de auteurspagina over Jacob Haafner en het bijbehorende tekstfragment in het terzijde. Wat is volgens Haafner het verschil tussen Aziaten en Europeanen? Zijn de Europeanen verlicht?

De Europeanen hadden de Aziaten juist kennis moeten geven, zij zouden de verlichte moeten zijn. Maar ze hebben zichzelf alleen maar haat op de hals gehaald. Bij de Aziaten kent men geen diefstal en moord men vertrouwd elkaar, men kent elkaar. De echte misdadigers zijn de Europeanen. Eigenlijk vindt hij dus dat de Europeanen nog veel kunnen leren van de Aziaten.

Sara Burgerhart: roman in brieven
1. De briefroman wordt ook wel aangeduid als roman-nieuwe stijl. Wat is nieuw aan de briefroman?
In de briefroman wordt het verhaal verteld door middel van brieven die verschillende personages aan elkaar schrijven. De avonturenromans draaide om avonturen en anekdotes. De briefromans draaide juist om de gedachtes en gevoelens van de personages.

2. Waarom zijn brieven zo geschikt om een verhaal te vertellen?

Er kunnen veel verschillende mensen aan bod komen en iedereen krijgt zijn eigen schrijf stijl. Via de brieven konden gemakkelijk ideeën over de verlichting overgebracht worden omdat de gevoelens en de gedachtes van de personages beschreven konden worden en niet alleen de daden.

3. De les die Wolff en Deken hun lezeressen voorhouden zou je kunnen omschrijven als ‘eerst denken, dan doen’. Lees de tekstpagina Sara Burgerhart. Wat had Sara moeten denken of doen? Wie vind je naïever, Sara of R.?

Sara is natuurlijk heel naïef. Ze had nooit met rokkenjager R. mee moeten gaan. Ze wist dat ze nooit op tijd terug zou zijn, voordat de stadpoorten sloten. Ze had dus kunnen weten dat ze instemde met een nachtje buiten de stad en dan had ze zelf ook kunnen bedenken wat R. zou willen van haar.