Reize door het Aapenland (J.A. Schasz)

Reizen door het Aapenland is een verzonnen reisverhaal. De schrijver woont, als hij dit boek schrijft, in Frankrijk. Hij schrijft vanaf daar over alle in zijn ogen absurde politiek in Nederland. Het boek is geschreven in 1788. Het verhaal is een satire, met kritiek op de (Nederlandse) politiek. Het boek was in het begin geen succes. Pas later, toen satire werd besproken op scholen, werd het boek bekender en meer gewaardeerd. De gedachte van de schrijver is dat leiders niet blindelings gevolgd moeten worden. Men moet altijd kritisch blijven.

De opbouw van het boek is vrij simpel. Het is chronologisch geschreven. Er zijn geen flashbacks, geen sprongen in de tijd.

Het verhaal: de hoofdpersoon vlucht uit zijn vaderland. Hij heeft geen keuze, hij wordt beschuldigd van moord. Hij heeft niemand gered nadat zijn vrouw, dienstmeisje, paard en hond in het water waren gevallen. Hij kon niet kiezen wie hij zou redden. Hij komt in Apenland. De apen leven als mensen. Ze praten als mensen. Om nog meer op mensen te lijken volgen ze hun leiders en hakken hun staart eraf. Hierdoor gaan ze dood. Het blijkt allemaal een droom te zijn.

Dit boek is geschreven in de tijd van de Verlichting. In deze periode ging men steeds meer het verstand gebruiken in plaats van te luisteren naar de kerk. Zoals Bulkboek 17 beschrijft: 'men las een Encyclopedie in plaat van de Bijbel. Tijdens de verlichting streed men tegen religieuze en politieke onderdrukking. Burgers kwamen op voor hun rechten. In de literatuur waren de hoofdfiguren in verhalen vaak gewone mensen. Tot die tijd waren dit koningen, ridders en heiligen. Het reisverhaal was heel populair in die tijd, vooral verzonnen reisverhalen. Verhalen die dus niet echt zijn gebeurd. Vaak zat er een boodschap in verwerkt. Een sociale, politieke of religieuze boodschap. Dit alles geldt ook voor Reize door het Aapenland.

 

De schrijver Gerrit Paape was een patriot. Dit waren burgers die aan het eind van de 18e eeuw voor democratie waren en tegen het absolutisme van de stadhouder Willem V.  Zij wilden dat niet de stadhouder, maar de burgers hun burgemeesters en bestuurders kozen.  De patriotische revolutie mislukte. Een bekende uitspraak van Paape : 'In Holland veranderen nooit de zaken, alleen de namen'. Hiermee bedoelde hij dus dat alles bij het oude bleef.

Het boek is al meer dan twee eeuwen geleden geschreven. Dit maakt het heel bijzonder om te lezen. Wel is het soms wat saai en langdradig door het ouderwetse taalgebruik. Toch is het verhaal, ondanks de ouderwetse bewoordingen, goed te volgen. Het boek bestaat uit korte hoofdstukken. Met ieder nieuw hoofdstuk begint ook een nieuwe gebeurtenis.Er worden alleen gebeurtenissen beschreven, geen gedachten of gevoelens. Er worden geen details beschreven.Het is fijn dat de schrijver veel humor gebruikt in het verhaal. De hoofdpersoon komt bijvoorbeeld zijn vrouw tegen in Aapenland, en dit is een hele lelijke aap. Soms is het een wat vreemde, zelfs lugubere humor, maar dit maakt het verhaal wel aantrekkelijk. Het stuk over het afhakken van de staarten is met humor geschreven, maar tegelijkertijd spannend. Je wilt weten welke groep hun zin krijgt. Worden de staarten wel of niet afgehakt? Krijgen de eenianen gelijk, die vinden dat het innerlijk van de apen moet veranderen om op mensen te lijken, of krijgen de vijfianen gelijk. Zij vinden dat het enige verschil tussen apen en mensen hun staart is.

Het boek is duidelijk een satire.  Wanneer je meer leest over de achtergrond en gedachten van de schrijver wordt het verhaal steeds interessanter. Er zit veel meer achter dan je na het lezen van het verhaal doorhebt. Het boek lijkt soms een toneelstuk. Vooral door de gesprekken tussendoor. Deze stukken zijn in spreektaal geschreven. Dit leest wat makkelijker dan de overige tekst. Hierdoor wordt het wat luchtiger en heb je weer wat meer zin om verder te lezen.

Aan het eind van het boek valt de hoofdpersoon in slaap en blijkt alles te zijn gedroomd. Zelfs zijn vrouw, dienstmeisje, paard en hond leven nog. Hoewel je dit als lezer wel een beetje voelt aankomen, is het een goede oplossing van de schrijver. Het verhaal is te absurd, te vreemd. Op deze manier valt alles op zijn plaats.

 

 

Literatuurgeschiedenis 4

Literatuur als politiek
1. Hoe kan het dat een gedicht over het verleden, als dat van J.F. Helmers, tot een bevel tot arrestatie kan leiden?
Het gedicht laat duidelijk blijken dat J.F. Helmers tegen de Franzen is. Het gedicht is zo anti-Frans dat  de Franzen het blijkbaar als een bedreiging zagen. Waarschijnlijk waren ze bang dat als mensen het lazen ze zich er in konden vinden en zo ook tegen de Franzen zouden keren.

2. Zoek op in welke tijd er ook censuur was op literatuur. Welke Nederlandse schrijvers hebben speciaal geleden onder die censuur?
Tijdens de tweede wereld oorlog was er censuur op Joodse werken. Niet alleen boeken maar ook andere kunstvormen zoals muziek en schilderijen van Joodse artiesten werden verbrand.

3. Wat was Het paard van Troje waarover Pieter van Woensel schrijft? Geef een korte moderne weergave van de inhoud van het fragment uit De Lantaarn, met name van het deel over de pauw en de slang.

De Patriotten werden tijden lang geholpen door de Franzen om de stadhouder af te zetten, ze wouden meer vrijheid. Toen ze deze eenmaal hadden afgezet namen de Franzen het bestuur echter over. Ze hadden de Franzen dus met open armen ontvangen alleen toen bleken het verraders en namen ze Nederland over. De Franzen worden met een pauw vergeleken omdat ze net zo trots zijn en voor niemand wijken. Ze worden met een slang vergeleken omdat ze zich stilhielden en toen ze de kans zagen toeslagen en Nederland overnamen.

Gemor in de marge

1. Wat was het gevolg van de Belgische opstand voor de literatuur?
Tijdens de opstand werd er aandacht gegeven aan het verdedigen van het vaderland. Na de opstand werd er tijdelijk geen huiselijke poëzie gewaardeerd.

2. Op de literatuurgeschiedenispagina Romantiek in Nederland staat een citaat van Willem Bilderdijk over wat poëzie is. Hier vind je een citaat uit een gedicht van Isaac da Costa over poëzie. Vergelijk deze twee citaten. Hebben de dichters dezelfde opvatting over de dichtkunst? Hoezo wel of niet?

Ze hebben redelijk dezelfde mening. Beide streven niet naar huiselijke tevredenheid of vaderlandse rust. Ze willen allebei dichten en hun gevoel uiten, voor hun staat dit centraal. Dichten is niet bedoeld voor een maatschappelijk doel, maar het is een gevoel en een doel in zichzelf.

3. Zoek informatie over Adriaan van der Hoop jr. Zou je hem een romantische dichter kunnen noemen?

Je zou Van der Hoop jr. een romantisch dichter kunnen noemen. Een voorbeeld hiervoor is zijn opschrift Middernacht. Hij schrijft hier over een spooknacht. Dit is redelijk duister en eng, wat een van de kenmerken van de romantiek was. De romantische spooknacht is bedoelt om het noodlotsdrama dat zich voltrekt in De Renegaat, een berijmd verhaal te versterken. Aline en Fernando, die elkaar nauwelijks gevonden hebben, worden wreed door de dood gescheiden.

Dat bliksems knappe boek: Max Havelaar

1. Max Havelaar is een uniek boek dat toch aansluiting heeft bij stromingen in de toenmalige letterkunde. Leg uit waarom het zowel bij het Realisme als bij de Romantiek hoort.
Het behoort tot het Realisme omdat Multatuli de Nederlanders wakker wou schudden met de waarheid van de gebeurtenissen in Nederlands-Indië. Hij wou dat de mensen daar beter behandeld zouden worden.
Het behoorde tot de Romantiek omdat het medelijden op wou wekken voor de Indiërs door de vreselijke gebeurtenissen die de Indiër in het boek overkomen. Ook lopen fictie en realiteit telkens met elkaar in conflict zijn, dit maakt ook dat het tot de Romantiek behoort.

2. Zoek op wat het cultuurstelsel inhield, wanneer het ingevoerd, wanneer het afgeschaft is.

Het cultuurstelsel was een belastingsysteem dat door Johannes van den Bosch , de gouverneur-generaal van Nederlands-Indië, werd in gevoerd in 1830. Het verving het landrentestelsel. Het cultuurstelsel werd rond 1870 afgeschaft. Voor winstgevende producten, zoals koffie, bleef het stelsel langer bestaan.

Het cultuurstelsel hield in dat als een soort van pacht, de inheemse bevolking van Nederlands-Indië 20% van hun grond moesten gebruiken om gouvernementsproducten te produceren, dus producten voor de Europese markt. Hieronder viel onder andere: indigo, thee, suiker en koffie. Deze producten werden door de Nederlanders in Europa verkocht.

3. Schrijvers in de negentiende eeuw waren maatschappijgericht. Daar zit een bepaalde literatuuropvatting achter. Beschrijf hoe je literatuuropvatting is als je denkt dat je met literatuur de maatschappij kunt beïnvloeden.

Als je met jouw literatuur de maatschappij wilt beïnvloeden, dan wil je vaak de maatschappij verbeteren. Je zal dan dus een progressieve literatuuropvatting moeten hebben. Je moet niet schrijven voor het succes maar moeten willen werken voor je geld. Je moet boeken kunnen schrijven met een echte inhoud verstopt in een verhaal dat mensen willen lezen.

Terug naar de realiteit

1. Leg uit wat bedoeld wordt met `afvallige romantici’. Waardoor is de omslag naar het realisme bevorderd?
Afvallige romantici waren schrijvers/dichters/kunstenaars die geen aanhanger van de romantiek meer wilden zijn. Er wordt gezegd dat de uitvinding van de fotografie invloed heeft gehad op het eindigen van de romantiek.

2. Lees het verhaal `Wiege-Mie’ in de Betuwsche Novellen van J.J. Cremer. Geef aan waarom dit een realistische verhaal genoemd kan worden. Welke elementen dragen daar aan bij?
Cremer liet de boerenbevolking zien met dorpsverhalen. Hij schreef in het Betuws dialect en zo precies mogelijk. Hij liet ook evenementen zien zoals ze echt zouden kunnen gebeuren, met name het boerenleven. De dood is ook belangrijk in dit verhaal, aangezien de pleegouders van Wiege-Mie (Marie) overlijden.

3. Maak van het verhaal over `Wiege-Mie’ een romantisch verhaal, met behoud van de elementen van het vondelingetje, de wieg en de twee arme gezinnen waarin ze terechtkomt.
Wiege-Mie is ooit gevonden in een wiegje, vandaar dat ze Wiege-Mie wordt genoemt. Haar echte naam is Marie. Ze wordt wees op het moment dat haar ouders overlijden en wordt in huis genomen door de familie Janssen. De familie is erg arm maar toch zijn ze gelukkig. Wiege-Mie krijgt hulp van een Engel. Ze krijgt een hint in een droom dat er geld ligt in een wiegje. Ze vind het geld en zo kan de familie Janssen toch goed leven.

Tachtig: de beuk erin

1. Met welke stroming in de poëzie die we eerder hebben gezien brak Tachtig met name? In welke opzichten?
Ze zette zich nogal af tegen het realisme. Ze werden mooischrijvers genoemd.

2. Zoek zelf een voorbeeld van woordkunst in Een liefde van Lodewijk van Deyssel. Licht toe met voorbeelden waar je van woordkunst kunt spreken.
De schrijfstijl is niet direct maar wat slingerend. De schrijver creëert een persoonlijke stemming, geen zakelijke beschrijving van iemand die in de tuin zit. Dit wordt impressionistisch genoemd.

3. Zoek een gedicht van Tollens over de natuur, en een van Herman Gorter. Wijs de verschillen in vorm en inhoud aan.
Mei van Gorter is een gedicht over de Nederlandse natuur. Er komen elven in voor en saters, een feest van goden in de hemel en veel bloemen. Het is het leven van de maand mei, in de gedaante van een jong meisje, met dezelfde naam. Het gedicht verhaalt haar leven in drie delen.
Van Tollens vind ik geen gedichten over de natuur. Hij schreef meer over dingen die hem bezig houden en over dingen die de lezer zou herkennen, zoals bijvoorbeeld zijn gezin. Ook schreef hij liefdadigheidpoëzie.

Biografie (J.A. Schasz)

J.A. Schasz is het pseudoniem van de Nederlandse schrijver Gerrit Paape. Paape leefde van 1752 tot 1803. Waarschijnlijk werd dit pseudoniem eerder gebruikt door de schrijver Pieter 't Hoen.

Gerrit Paape begon zijn carriere als keramiekschilder. Later werd hij romanschrijver, rechter, columnist en ambtenaar op het ministerie van Nationale opvoeding. Paape schreef ongeveer 130 romans, dichtbundels en toneelstukken. De schrijver is bekend als een van de belangrijkste revolutionairen van zijn tijd. Als hij vond dat het niet goed ging in Nederland, 'doopte hij zijn pen in gif' en schreef hierover. In 1792 publiceerde hij de autobiografie Mijne vrolijke wijsgeerte in mijne ballingschap. Hij schreef dit in Duinkerken, nadat hij naar het buitenland was gevlucht vanwege zijn politiek activisme. Hierin schrijft hij over zijn leven en het schrijverschap.

Gerrit Paape stierf op 51-jarige leeftijd aan waterzucht (oedeem).

 

Biografie & Bibliografie (Marion Bloem)

Marion Bloem is geboren op 24 augustus 1952 te Arnhem. Ze is de tweede dochter van haar Indische ouders, Jacqueline Melanie Bloem-Kouthoofd en Eugène Alexander Bloem. Bloems ouders zijn Indiërs die in 1950 geïmmigreerd zijn naar Nederland. Indië, zo werd Indonesië vroeger genoemd, was een kolonie van Nederland. In 1948 werd Indië onafhankelijk. Haar ouders moesten kiezen of ze in Indonesië wilden blijven wonen of naar Nederland wilden emigreren. Vele Indonesiërs accepteerden mensen met een Nederlandse opvoeding en manier van denken niet. Bovendien had Marions vader in de onafhankelijkheidsoorlog aan de kant van de Nederlanders gevochten tegen de Indonesiërs. Vooral Marion’s moeder wilde naar Nederland gaan, ze voelde zich niet meer veilig in Indonesië.

Marion leefde met haar ouders in verschillende pensions. Ze moesten vaak verhuizen naar een ander pension. Uiteindelijk kregen ze in Soesterberg een huurwoning toegewezen. In dit huis is Marions broertje geboren.

Voor Marion Bloem stond het al lang vast dat ze schrijfster zou worden. Maar haar moeder vond het belangrijk dat ze verder studeerde en een diploma zou halen. Dus ging ze in Utrecht klinische psychologie studeren. In 1971 trouwden Marion en Ivan. Ivan Wolffers is een arts en een schrijver. Samen hebben ze een zoon gekregen op 11 februari 1973 genaamd Kaja. Inmiddels is Bloem oma van Kaja’s dochters en van de twee kinderen van haar echtgenote. In 1978 is ze afgestudeerd als klinisch psychologe te Utrecht.

Na haar studie vroeg een uitgever haar of ze een boekje wou maken over menstruatie voor meisjes. Marion vond dat je de gevoelens die dit onderwerp teweegbrengen beter kan uiten via een filmpje. Met haar eigen geld maakte ze ‘Feest’. Het werd een groot succes. Van het geld dat ze kreeg voor Feest maakte ze een volgende film Buitenspel. Hierna maakte ze nog een aantal andere korte films: Aanraken, Nieuwsgierig en Borsten. De films waren bedoeld voor kinderen van 12-14 jaar. Ook in het buitenland werden deze films goed ontvangen. In 1980 schreef Maion samen met haar echtgenote Ivan Hyperventilatie. Toen dit boek af was, besloot ze dat ze alleen nog maar fantasie verhalen wou schrijven en geen voorlichtingsboekjes meer. De jeugdboekjes ‘Waar schuil je als het regent’ en ‘De geheime plek’ zijn vrij autobiografisch, ook al zijn de hoofdpersonages Nederlandse meisjes. In ‘Matabiis’ de hoofdpersoon voor het eerst een Indisch meisje. Dit is een keerpunt in haar carrier. Marion besefte nu dat haar Indische achtergrond heel belangrijk is voor haar. Het Indisch zijn krijgt veel aandacht in verdere werken. Haar eerste roman voor volwassenen ‘Geen gewoon Indisch meisje’ komt dit tot uiting. In dezelfde periode maakt ze ook de documentaire ‘Het land van mijn ouders’. Door gesprekken met haar ouders probeert ze meer over haar achtergrond te begrijpen. Het boek en de documentaire worden door het publiek goed onthaald, het wordt een bestseller, Marion Bloem wordt bekend bij het publiek. Vele migranten herkennen hun situatie in de documentaire.

Marion Bloem schrijft en filmt over onderwerpen die zij belangrijk vindt. Ze verwerkt vele ervaringen in haar boeken. Ze vindt het heel belangrijk dat kinderen lezen. Daarom schrijft ze ook kinderboeken.

Voor verschillen filmproducties en boeken ontving ze enkele nominaties, mentions en prijzen: *De Kid-Screen Award 1987 voor haar muziekfilm ‘De Tovenaarsleerling’.

* De internationale Jenny Smelik IBBY-prijs en een mention van de Blaue Brillenschlange in Basel voor ‘Matabia’ (een jeugdroman).

*Voor haar gehele oeuvre ontving ze de Du Perron prijs.

* In augustus 1997 is haar roman ‘Mooie meisjesmond’ genomineerd voor de OK-Prijs, de Leidse Studenten Literatuurprijs.

 

Naast romans en verhalenbundels schrijft Marion ook vaak gedichten. Niet enkel Nederlandstalige gebieden tonen interesse in haar werk: een aantal van haar romans en kinderboeken zijn verschenen in het Duits, gedichten, verhalen en één roman in het Engels (voor de Verenigde staten), verhalen en gedichten in het Perzisch, en een jeugdroman in het Japans.

 

Vandaag is Marion Bloem druk investeerders aan het zoeken voor haar lange speelfilmproject Games4Girls naar haar gelijknamige roman die in februari 2001 verschenen is. Ze houdt zich als ondernemer van het multimedia bedrijf G4G in samenwerking met een team van jonge vrouwen bezig met de ontwikkeling van Xohra.nl. (* Zie bespreking Games4Girles)

 

Naast schrijven houdt ze ook van schilderen en beeldhouwen. Dit gebruikt ze om op een andere wijze aan te tonen dat de mensen toleranter moeten. Reizen is ook een passie van haar ze reisde al de hele wereld rond. Marion bloem is een erg actieve vrouw.

 

Overzicht literatuur

Romans

• Geen gewoon Indisch meisje 1983,
• Lange reizen korte liefdes 1987,
• Rio 1987,
• Vaders van betekenis 1989,
• De honden van Slipi 1992,
• De leugen van kaketoe 1993,
• Mooie meisjesmond 1997,
• Ver van familie 1999,
• Games4Girls 2001

 

Novellen

• Meisjes vechten niet 1988,
• De smaak van het onbekende 1995,

 Verhalenbundels

• Vliegers onder het matras 1990,
• Muggen mensen olifanten 1995

 Jeugdromans

• Dotje gaat met de lift 1975,
• Feest 1975,
• Is pappa te dik? 1975,
• Jaap let op de tas 1975,
• Joop speelt met een bal 1975,
• Mieke wil een peer 1975,
• Het plan van Marjan 1975,
• Een vrouw van sneeuw 1975,
• Waar schuil je als het regent 1978,
• De geheime plek 1980,
• Matabi 1981,
• Kermis achter de kerk 1984,
• Klein maar sterk 1985,
• Brieven van Souad 1986,
• De droom van de magere tijger oktober 1996

Vervlochten grenzen (Marion Bloem)

Vervlochten grenzen is het 12e boek van de schrijfster Marion Bloem. Het is verschenen in 2009, exact 60 jaar nadat Koningin Juliana haar handtekening zette waarmee zij de onafhankelijkheid van Indonesië erkende. Het boek beschrijft het leven van een Indonesische man die bij het KNIL (Koninklijk Nederlands-Indisch Leger) heeft gevochten en daar op zijn sterfbed spijt van heeft.

Vervlochten grenzen gaat over de verhouding tussen Nederlands-Indië, Indonesië en Nederland. Het verhaal wordt grotendeels verteld vanuit Senne. Senne is een 17-jarig meisje dat Jakarta verlaat om haar Indische opa en oma in Nederland op te zoeken. Senne’s vader is overleden en Senne wil nu meer weten over de geschiedenis van haar familie, maar vooral over haar opa. Zij besluit om het verhaal van haar opa op te schrijven. De opa van Senne, vader van haar overleden vader Roy, woont in Nederland maar was liever in Indonesië gebleven.

Senne trekt in bij haar opa en oma. Zij verzorgt haar opa en komt zo meer over hem te weten.

Het boek beschrijft verschillende levensverhalen door elkaar. Hierdoor word je als lezer gedwongen om goed op te letten. Soms is het verhaal hierdoor moeilijk te volgen. Tegelijkertijd wordt je als lezer nieuwsgierig gemaakt naar het vervolg als een verhaallijn ineens wordt onderbroken. Je wilt weten hoe het verder gaat, maar het duurt telkens even voor je terug bij het verhaal bent voor het vervolg.

In deze roman worden vele gebeurtenissen heel realistisch beschreven. Je komt hierdoor meer te weten over de geschiedenis van Indonesië en haar inwoners. Vooral de herinneringen van Senne’s opa aan het jappenkamp zijn zo beschreven dat je zijn angst kunt voelen. Je beseft dat dit werkelijk is gebeurd en dit maakt het verhaal nog aangrijpender.

Het taalgebruik is vlot. Hoewel de gebeurtenissen en verhaallijnen soms flink emotioneel zijn of zelfs gruwelijk, is het boek zo geschreven dat het makkelijk leest. Vooral de stukken welke door de ogen van Senna zijn geschreven zijn duidelijk de taal en gedachten van een 17-jarig meisje. Ondanks de verschillende verhaallijnen is het verhaal niet moeilijk te volgen. Wel is het af en toe wat langdradig doordat er niet veel gebeurd in het boek. Het verhaal beschrijft vooral gedachten en emoties. Maar voor je het weet heeft de schrijfster je aandacht weer vol te pakken. Je legt het boek dan ook niet makkelijk weg als je er eenmaal aan bent begonnen.

 

Geen vrijheid (Rosanne van Stuivenberg)

Hoe kan ik zo alleen zijn
Met zo veel mensen om mij heen
We voelen allemaal dezelfde pijn
We hebben allen hetzelfde probleem
 
De ene is wat zwakker
De ander is nog sterk
De leiders geven niets om ons
We zijn uitgeput van al dat werk
 
Deze wrede wereld heeft ons uit elkaar gerukt
Maar mijn liefde zal ik nooit opgeven
Ik wil voor altijd bij je zijn
Waarom kunnen wij niet in vrijheid verder leven?
 
Alleen de zon in jouw ogen maakt mij blij
Het vult mijn hart met geluk
Het liefst ben ik elke minuut aan jouw zij
Maar toch gaat alles stuk

Ik heb je stiekem in mijn gedachten

Waar onze liefde als een rivier vloeit
Laten we hopen dat niemand ons hier ziet
Waar onze liefde volop bloeit
 
Mijn hart is kapot gemaakt
Omdat ik moet leven zonder jou
Ik mag alleen maar over je dromen
Het zijn dagen met veel kou
 
Ik ben gevuld met leegte
Ik zie alles duizelen in mijn gedachte
Als dit mijn toekomst bepaalt
Dan is dit slechter dan ik verwachte
 
Ook al voelt het alsof je zo dichtbij me bent
Alles is zo ver van ons vandaan
In mijn gedachte ben je altijd bij me
Ik zal altijd voor je klaarstaan

Literatuurgeschiedenis 3

Krinke Kesmes een vroeg imaginair reisverhaal
1. Leg uit waarom en hoe imaginaire reisverslagen in dienst stonden van de Verlichting.
Imaginaire reisverslagen beschreven landen en gebieden, met volken, waar alles beter was. Schrijvers van de Verlichting gebruikte dit genre om te dromen over betere samenlevingen.

2. Waarom kozen verlichte schrijvers volgens jou voor een onbewoond eiland om iemand een nieuw bestaan te laten opbouwen? 

Hier hadden ze niet de beperkingen van al bestaande volkeren die eigen geloven en gewoontes hadden. Ze konden helemaal bij het begin beginnen en dus de perfecte samenleving beschrijven. De persoon kon zo dus helemaal zichzelf zijn en zijn eigen idealen nastreven.

3. Ga naar de tekstpagina Krinke Kesmes en lees het tekstfragment. De hoofdpersoon is volmaakt gelukkig met zijn eenzame, eenvoudige, zelf opgebouwde bestaan. Hij is vrij en blij. Ook dit is een manier om de lezer aan het denken te zetten. Probeer te verklaren waarom.

Als deze man zo gelukkig is met zijn eenzame, eenvoudige, zelf opgebouwde bestaan, misschien kan de lezer dat dan ook wel. De lezer zou niet zo bezig moeten zijn met alle problemen om zich heen maar blij zijn met wat hij heeft. Want een eenzaam en eenvoudig leven kan alsnog voor geluk zorgen.

Vernieuwing op het toneel

1. Waarom bloeit het toneelleven in de Noordelijke Nederlanden minder dan in de Zuidelijke Nederlanden?
In de Zuidelijke Nederlanden deden veel amateurs aan toneel en waren er velen compagnies. Ook was er schooltoneel, opgevoerd door studenten. Er werden voornamelijk Katholieke stukken opgevoerd. In de Noordelijke Nederlanden waren religieuze stukken verboden door de Protestantse kerk. Ook mocht en er op zondagen en feestdagen geen toneelstukken opgevoerd worden.

2. Waarom waren burgerlijke treurspelen modern?

Burgerlijke treurspelen gingen niet over Bijbelse helden maar over het leed van gewone burgers in de toen moderne tijden van de verlichting. Het publiek kon zich hier beter mee identificeren. Hiervoor gingen toneelstukken over de kerk of waren het Frans-classicistische stukken. De stukken bevatte een les waar mensen van konden leren om een beter, verlicht mens te worden.

3. Lees de auteurspagina over Pieter Langendijk en het terzijde over het Frans-classicisme. Waarom zou Langendijk voornamelijk over de liefde hebben geschreven?

In de tijd van Pieter Langendijk viel het niet mee een levenspartner te vinden. Hiervoor gebruikte mensen vaak contactadvertenties, relatiebemiddelingsbureaus en zelfs chatboxen. Veel mensen deden zich beter en rijker voor dan ze in werkelijk waren om zo een levenspartner te vinden. Langedijk trouwde zelf pas laat en misschien was dit de reden dat hij hierover schreef.

Kinderliteratuur

1. Waarom waren de kindergedichten van Van Alphen zo succesvol?
Hij schreef gedichten waarin in eenvoudige kindertaal Nederlandse kinderen met typisch Nederlandse problemen aan bod kwamen. De gedichten gaan over herkenbare situaties thuis en leert kinderen hoe ze zich moeten gedragen. Elke gedichtje bevat een wijze les.

2. Leg uit waarom kinderliteratuur eigenlijk net zo leerzaam was voor ouders als voor kinderen.
Sommige schrijvers maakte gebruik van kindergedichtjes om er politieke standpunten in te stoppen. Dus werden de kindergedichtjes ook voor ouders leerzaam.

3. Lees de tekstpagina De kleine Grandisson. De schrijfster wil met dit boek kinderen het goede voorbeeld te geven. Leg aan de hand van Karels avontuur uit wat er zo goed of bijzonder is aan zijn gedrag.

Hij redt een oude man uit het water. Hij is de hele nacht ongerust geweest over de zieke en iedereen thuis omdat ze niet wisten waar hij was. Heeft het bed opgeofferd voor de zieke en sliep zelf op het stro. Oftewel hij is de perfecte jongen, hij helpt andere en maakt zich zorgen om iedereen.

Literatuur en revolutie

1. Probeer te verklaren waarom tijdschriften belangrijk zijn voor het ontstaan van een publieke opinie.
Via tijdschriften kunnen schrijvers kort maar krachtig hun mening kwijt en kunnen mensen reageren. Tijdschriften worden door meer mensen gelezen dan boeken en zo worden meer mensen geïnformeerd over het onderwerp. Schrijvers kunnen mensen in tijdschriften overtuigen van hun eigen mening. Er ontstaat dus sneller en gemakkelijker een publieke opinie.

2. Janus is een beschermgod met twee gezichten die ieder een kant opkijken. Leg uit waarom het literair-politieke weekblad Janus (1787) voor deze titel gekozen zou kunnen hebben.

Het literair-politieke weekblad genaamd Janus verkondigde verschillende meningen. Ze bespraken beide de patriotten en de orangisten. De ene keer verdedigden ze dus de patriotten en zijn ze tegen de orangisten en de andere keer is het precies andersom. Het tijdschrift heeft dus tweegezichten.

3. Ga naar de auteurspagina Jacobus Bellamy en klik op het terzijde ‘Jacobus Bellamy als patriottisch dichter’. Lees het fragment. Leg uit hoe Bellamy met dit gedicht over stadhouder Willem V bijdroeg aan de publieke opinie.

Jacobus Bellamy schrijft zo hatelijk over Willem V dat de lezer hem waarschijnlijk gaat geloven. Hij toont geen twijfel dat Willem V een verrader is hij is ervan overtuigd. Dit brengt hij over op de lezer en zo wordt er al snel een publieke opinie gevormd dat Willem V inderdaad een verrader is.

Multiculti: literatuur in de koloniën

1. Er is een groot verschil tussen gedichten als die van Mauricius en het werk van Hogendorp en Haafner, dat om andere redenen werd geschreven. Leg uit.
Mauricius schreef gedichten over hoe goed hij zelf wel niet was en wat de koloniën wel niet aan hem te danken hadden. Hij was voor de slavernij. Hogendrop en Haafner daarentegen waren het helemaal niet eens met de manier hoe de Europeanen zich gedroegen en wouden slavernij afschaffen. Zij schreven juist over al het leed dat de oorspronkelijke bewoners aangedaan werd.

2. Dirk van Hogendorps Kraspoekol, of de slavernij, een felle aanval op het koloniale systeem, werd in 1801 in de Haagse schouwburg opgevoerd. Daar veroorzaakte het zoveel weerstand, dat al na de eerste akte het spel moest worden gestaakt, wegens geschreeuw, gefluit en vechtpartijen in de zaal. Wat zou de reden geweest kunnen zijn voor de woede van het publiek?

Het zou kunnen zijn dat het publiek niet in wou zien hoe slecht de mensen in de koloniën behandelt werden en het niet eens waren met het toneelstuk. Ze dachten dat dit allemaal nep was en dat Hogendorp overdreef ze wouden niet zelf als de slechte jongens geportretteerd worden.
Of het zou kunnen zijn dat ze geshockt waren door wat er eigenlijk aan de hand was in de Koloniën en boos zijn geworden omdat ze er iets aan wouden doen.

3. Lees de auteurspagina over Jacob Haafner en het bijbehorende tekstfragment in het terzijde. Wat is volgens Haafner het verschil tussen Aziaten en Europeanen? Zijn de Europeanen verlicht?

De Europeanen hadden de Aziaten juist kennis moeten geven, zij zouden de verlichte moeten zijn. Maar ze hebben zichzelf alleen maar haat op de hals gehaald. Bij de Aziaten kent men geen diefstal en moord men vertrouwd elkaar, men kent elkaar. De echte misdadigers zijn de Europeanen. Eigenlijk vindt hij dus dat de Europeanen nog veel kunnen leren van de Aziaten.

Sara Burgerhart: roman in brieven
1. De briefroman wordt ook wel aangeduid als roman-nieuwe stijl. Wat is nieuw aan de briefroman?
In de briefroman wordt het verhaal verteld door middel van brieven die verschillende personages aan elkaar schrijven. De avonturenromans draaide om avonturen en anekdotes. De briefromans draaide juist om de gedachtes en gevoelens van de personages.

2. Waarom zijn brieven zo geschikt om een verhaal te vertellen?

Er kunnen veel verschillende mensen aan bod komen en iedereen krijgt zijn eigen schrijf stijl. Via de brieven konden gemakkelijk ideeën over de verlichting overgebracht worden omdat de gevoelens en de gedachtes van de personages beschreven konden worden en niet alleen de daden.

3. De les die Wolff en Deken hun lezeressen voorhouden zou je kunnen omschrijven als ‘eerst denken, dan doen’. Lees de tekstpagina Sara Burgerhart. Wat had Sara moeten denken of doen? Wie vind je naïever, Sara of R.?

Sara is natuurlijk heel naïef. Ze had nooit met rokkenjager R. mee moeten gaan. Ze wist dat ze nooit op tijd terug zou zijn, voordat de stadpoorten sloten. Ze had dus kunnen weten dat ze instemde met een nachtje buiten de stad en dan had ze zelf ook kunnen bedenken wat R. zou willen van haar.